porcelana-z-polskim-orlem

PORCELANA Z POLSKIM ORŁEM.

Serwisy Prezydenta Mościckiego i zastawy reprezentacyjne w czasach
II Rzeczypospolitej.

22 grudnia 2020 – 11 kwietnia 2021 Sala Rycerska


Zamek Królewski w Warszawie był siedzibą prezydenta Ignacego Mościckiego od jego wyboru na ten urząd w 1926 r. do 1939 r., a więc niemal przez cały okres II Rzeczypospolitej. W latach 30. podczas oficjalnych wizyt polityków i dyplomatów, jak również okolicznościowych przyjęć odbywających się w zamku używano naczyń z tzw. serwisu prezydenckiego, zaś w Urzędzie Rady Ministrów i placówkach dyplomatycznych tzw. zastaw reprezentacyjnych i konsularnych. Prezentowane na wystawie zachowane niemal w całości lub fragmentarycznie serwisy pochodzą głównie ze zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie. Naczynia z zastawy prezydenta Mościckiego przekazały Zamkowi w darze osoby prywatne w latach odbudowy Zamku (1973 i 1975), a następnie w 1989 r. i 2013 r.

Jeden z talerzy wykonany jako skromniejsze uzupełnienie tej zastawy (bez reliefu na złotym pasku) – Irena Anders, akt tej darowizny przechowywany jest wraz z naczyniem. Elementy z drugiego serwisu reprezentacyjnego używanego przez prezydenta zostały przekazane przez Muzeum Narodowe w Warszawie z 1988 r., a niektóre podarowane w latach 2000 i 2015. Zastawy z sewrskiej porcelany były przechowywane po II wojnie światowej w Wilanowie, a następnie częściowo w Muzeum Narodowym w Warszawie, skąd zostały przekazane na własność Zamku w 1983 r. Natomiast część serwisów konsularnych wykonanych w Ćmielowie przekazała do zbiorów zamku, m.in. wraz ze sztućcami i fragmentem zestawu szkieł z godłem Polski w 1992 r. Komisja Likwidacyjna Rządu Rzeczypospolitej na Uchodźstwie, powołana wraz z Komisją likwidacji skarbu Rządu RP na Uchodźstwie po wyborach prezydenckich w Polsce w 1990 r. dekretem Ryszarda Kaczorowskiego 20. grudnia tego roku.

W 1930 r. fabryka porcelany w Ćmielowie dostarczyła serwis z godłem Polski – orłem w koronie prezydentowi Ignacemu Mościckiemu, który był używany w Zamku Królewskim w Warszawie. Informację o tym wydarzeniu podano do publicznej wiadomości na łamach prasy, zamieszczając fotografię fragmentu zastawy („Światowid”, 16 sierpnia 1930 r.), a ponadto potwierdzają ją materiały archiwalne. Naczynia ozdobiono nie tylko złotym orłem wykonanym w technice stalorytu, ale także złotym pasem z reliefową wicią lauru przy krawędziach. Autorem projektu i wykonania dekoracji był Józef Wysocki, jeden z czołowych dekoratorów w fabryce ćmielowskiej, specjalizujący się w technice nakładania złota reliefowego, którą zastosował w serwisie prezydenckim. Spośród kilkuset wzorów wykonanych w pracowni modelarskiej kierowanej wówczas przez Bronisława Wysockiego (w Katalogu ćmielowskich wyrobów stołowych z 1938 r. zaprezentowano 590 wzorów) do zastawy prezydenckiej wybrano dwa „fasony” naczyń: Empire (na nóżce), „z płaszczyznami w fasonie "Spała”, w dekoracji 3000 techniką inkrustacji” – jak pisał badacz porcelany ćmielowskiej Zbigniew Stadnicki , oraz fasonu „Lwów”, ale o uproszczonych kształtach. Naczynia o harmonijnych proporcjach, bez zbędnych zdobień plastycznych i reliefowych, wykonane z wysokiej jakości cienkościennej porcelany w pełni spełniały wymogi reprezentacyjnego serwisu przeznaczonego dla głowy państwa. Z zastawy wykonanej dla Ignacego Mościckiego obejmującej komplety: obiadowy, śniadaniowy i deserowy oraz serwisy do czarnej i białej kawy, a także do herbaty do dziś zachowało się jedynie kilkanaście naczyń. Największy zespół, prezentowy na wystawie znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie, a ponadto półmisek okrągły, talerz i filiżanka do kawy ze spodkiem prezentowane są w Muzeum Narodowym w Krakowie, półmisek owalny i salaterka – w Zamku Królewskim na Wawelu, a jeden talerz – w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. To ostatnie naczynie jest szczególnie warte wzmianki, ze względu na malowany czernią w lustrze talerza napis: Taki serwis dostarczyła / Panu Prezydentowi R. P. / Krajowa wytwórnia porce- / lany w Ćmielowie.

W fabryce porcelany w Ćmielowie wykonano naczynia niemal identycznie zdobione: złotym orłem i złotym paskiem przy krawędzi z reliefowym wzorem geometrycznym złożonym z rombów. Zapewne analogiczne były także formy, na co wskazuje jedyna zachowana filiżanka do herbaty ze spodkiem. Tak dekorowane naczynia powstały także we Francji, w wytwórni Charlesa Ahrenfedta w Limoges i dekorowane w malarni „Au Vase Etrusque” w Paryżu. Należy przypuszczać, że pochodzą one (tak ćmielowskie jak i francuskie) z drugiego serwisu zamówionego dla prezydenta Ignacego Mościckiego, wykonanego „częściowo zagranicą, a częściowo w kraju w Ćmielowie”, jak nadmieniono pod wspomnianym zdjęciem zastawy prezydenckiej publikowanym w „Światowidzie”.

Zamówienia rządu polskiego na zastawy reprezentacyjne i konsularne przeznaczone do urzędów państwowych i polskich placówek dyplomatycznych za granicą realizowała oprócz fabryki w Ćmielowie również manufaktura porcelany w Sèvres, portugalska wytwórnia Vista Alegre czy pobliska czeska fabryka Nove Role. Na wystawie prezentowane są niemal w całości zachowane dwie zastawy stołowe z garniturem do deseru z sewrskiej porcelany oraz fragment ćmielowskiego konsularnego serwisu obiadowego wraz z zestawem naczyń do kawy i herbaty. Wykonano je w latach 1927-1939, choć znajdują, się wśród nich także naczynia wykonywane w Sevres jeszcze w czasie wojny w latach 1940-1941.

Wszystkie naczynia dekoruje godło Rzeczypospolitej – biały orzeł w koronie umieszczony na tle czerwonej tarczy. Dodatkową ozdobę stanowią złote paski przy krawędzi, a w przypadku serwisów z sewrskiej porcelany – powierzchnie zdobi rzut drobnych ulistnionych gałązek malowanych złotem, a jeden z zestawów wzbogacono złotą wicią roślinną malowaną blisko krawędzi naczyń.

Wystawa

Wystawa "PORCELANA Z POLSKIM ORŁEM", mat. prasowe

Aranżacja wystawy nawiązuje do różnego rodzaju przyjęć dyplomatycznych organizowanych przez prezydenta Ignacego Mościckiego w Zamku Królewskim w Warszawie. Odbywały się one głównie w Sali Wielkiej, jednak ze względu na mające tu obecnie miejsce liczne wydarzenia niemożliwa była lokalizacja wystawy w tym miejscu. Ekspozycję zaaranżowano więc w Sali Rycerskiej przylegającej bezpośrednio do Sali Wielkiej, a zdjęcia archiwalne przybliżają atmosferę dyplomatycznych rautów przy stołach zastawionych serwisem prezydenckim w czasach II Rzeczypospolitej. Dobrze widoczne z rozpoznawalnym orłem są naczynia do kawy i herbaty używane podczas spotkań w mniejszym gronie w Gabinecie Mościckiego.

VOD

Informacje kulturalne, 31.12.2023

Informacje kulturalne, 30.12.2023


FACEBOOK / / INSTAGRAM / YOUTUBE