fot

W głębi: Żyjące morza, żyjące ciała / Down Deep: Living seas, living bodies to międzynarodowa wystawa zbiorowa prezentowana w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie. Nad brzegiem Bałtyku, skąd rozciąga się widok na Zatokę Gdańską, spotkają się artyści z Polski, Francji, Irlandii, Litwy, Łotwy, Estonii, Grecji, Australii, Stanów Zjednoczonych, Chile, Indii, Korei Południowej i Karaibów. Wyjątkowe położenie galerii stanowi naturalny kontekst do refleksji nad naszą fizyczną, psychiczną, emocjonalną i duchową więzią z oceanem. Międzynarodowe grono artystów i artystek poszerza tę perspektywę, otwierając przestrzeń dla różnorodnych interpretacji i wrażliwości. Woda staje się tu łącznikiem – wspólnym mianownikiem, który splata praktyki artystyczne powstające w różnych kulturach i kontekstach.

Artystki oraz artyści biorący udział w wystawie: Akvilė Anglickaitė, Alex Ayed, Kuba Bąkowski, Seba Calfuqueo, Dorothy Cross, David Gumbs, Barbara Hammer, Sky Hopinka, Marie Jeschke, Hyung S. Kim, Agnieszka Kurant, Ange Leccia, Julia Lohmann, Goshka Macuga, Cecylia Malik, Yiannis Maniatakos, Kristina Õllek, Jean Painlevé, Izabela Pluta, Kati Roover, Rasa Smite & Raitis Smits, Raqs Media Collective, Superflex, Yan Tomaszewski, Xawery Wolski oraz Laetitia Yhap.

Partnerami merytorycznymi przedsięwzięcia są Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk oraz Uniwersytet Gdański, których wiedza i doświadczenie wzbogacają artystyczny wymiar wystawy o perspektywę naukową i refleksję nad kondycją oceanów.

Wystawa koncentruje się wokół pytania: co właściwie znaczy być oceanem? Jak możemy odbudować łączność między ludzkim ciałem a ogromnym ciałem wodnym, które pokrywa ponad dwie trzecie powierzchni Ziemi? Naukowcy od dawna badają wodne początki życia na naszej planecie. Pierwotnie poszukiwano ich w basenach pływowych czy gorących źródłach, lecz najnowsze hipotezy wskazują raczej na środowisko głębinowych kominów hydrotermalnych, gdzie obecne substancje chemiczne i generowana energia mogły napędzać reakcje niezbędne do ewolucji życia.

Wystawa wychodzi od tej hipotezy o oceanicznych narodzinach życia, cofając się co najmniej 3,5 miliarda lat, by przyjrzeć się naszej pierwotnej więzi z wodą i zadać pytanie, jak staliśmy się gatunkiem zbiorowym. W głębi: Żyjące morza, żyjące ciała / Down Deep: Living seas, living bodies podejmuje krytykę filozoficznych, religijnych i techno-przemysłowych narracji antropocentryzmu, które od wieków oddzielają nas od środowiska naturalnego. Narracji wspieranych przez nowoczesną naukę i rolnictwo, nastawionych na podporządkowanie, klasyfikowanie i kontrolowanie świata. A co, jeśli odrzucimy przekonanie o wyjątkowości człowieka? Jak moglibyśmy zacząć postrzegać siebie jako część większego organizmu życia i istnieć w zgodzie z głębokim, pulsującym rytmem oceanu?

Postrzegając ocean jako istotę czującą, wystawa nawiązuje do przełomowej hipotezy Gai Jamesa Lovelocka, według której Ziemia funkcjonuje jako superorganizm zdolny do samoregulacji i podtrzymywania życia. Ekolog oceaniczny, nurek i żeglarz Glenn Edney rozwija tę myśl, twierdząc, że „ocean żyje” – jest globalnym, żywym ekosystemem, czymś więcej niż sumą swoich fizjologicznych części. Dzięki procesom oddychania, cyrkulacji, metabolizmu oraz energii generowanej przez niezliczone morskie organizmy, powstaje „umysł oceanu” – czujący, świadomy byt, będący emergentną właściwością samoregulującego się systemu. W tym ujęciu organizmem jest morze, wspólnota wszystkich istot, które je zamieszkują, tworzących wodne, żyjące ciało. Z taką interpretacją skonfrontują się artyści_tki, naukowcy_czynie z IO PAN oraz osoby reprezentujące inne dziedziny nauki.

W tym duchu wystawa bada złożone warstwy oceanicznej przestrzeni, sięgając po interdyscyplinarne narzędzia humanistyki oceanicznej, badań środowiskowych, biologii kwantowej, cybernetyki, teorii świadomości, science fiction, poezji czy wiedzy rdzennych społeczności.

Spekulacja, inwencja, transformacja… Widzowie spotkają się tu z artystkami i artystami tworzącymi nowe opowieści o naszej relacji z oceanem – opowieści, które mogą pomóc przeprojektować współczesne realia eksploatacji, rozłamu i zanieczyszczeń, dominujących w podejściu ludzkości do mórz. Jak, wobec nieustannej dewastacji oceanów, możemy otworzyć się na bardziej płynne formy myślenia – zatracić poczucie liniowego czasu, odnaleźć zachwyt, pozwolić sobie fizycznie i mentalnie zabłądzić, a zarazem rozluźnić granice naszych ciał i umysłów, wchodząc w rytm oceanicznej wymiany? Innymi słowy: jak możemy stać się bardziej podobni do oceanu?

Ocean jawi się tu jako przestrzeń „kontekstowego bogactwa, emocjonalnej głębi i współzależności” – medium międzygatunkowej komunikacji w czasie i przestrzeni. Wystawa W głębi: Żyjące morza, żyjące ciała / Down Deep: Living seas, living bodies ma na celu uchwycenie ogromnego potencjału tego żywiołu – postrzeganego zarówno jako współautora, jak i źródło czującej wiedzy.

Konferencja Ludzie i europejskie środowisko morskie – adaptacja do zmian klimatu i bioróżnorodności

Wydarzeniem towarzyszącym wystawie W głębi: Żyjące morza, żyjące ciała / Down Deep: Living seas, living bodies będzie konferencja organizowana przez Instytut Oceanologii PAN pod tytułem Humans and European Marine Environment – adaptation to climate and biodiversity change (Ludzie i europejskie środowisko morskie – adaptacja do zmian klimatu i bioróżnorodności).

Wydarzenie odbędzie się 6 listopada 2025 roku w formie hybrydowej, w siedzibie Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie. Głównym celem konferencji będzie dyskusja poświęcona problemowi adaptacji do zmian w środowisku morskim. Spotkanie dedykowane jest głównie ekspertom z różnych dziedzin nauki oraz humanistyki, takich jak fizyka atmosfery, psychologia, ekonomia czy krytyka sztuki.

Ekspozycja Kobiecy obraz morza

Na antresoli drugiego piętra wystawy W głębi: Żyjące morza, żyjące ciała / Down Deep: Living seas, living bodies zaprezentowane zostaną prace w ramach ekspozycji Kobiecy Obraz Morza. Ekspozycja ta jest efektem konkursu organizowanego przez Instytut Oceanologii PAN w Sopocie, który już trzykrotnie otworzył swoje podwoje dla utalentowanych kobiet artystek pragnących swoją twórczością zwrócić uwagę na kluczowe dla naszej planety zagadnienia. Projekt, będący dialogiem artystek i naukowczyń, ma na celu ukazanie morskiego świata z unikalnej perspektywy kobiet, które wnoszą swoją wrażliwość, wiedzę i artystyczne wizje do narracji o oceanach i morzach. Wystawa, promująca kobiety, stanowi pomost między światem nauki a sztuki.

Na ekspozycji znajdą się prace: Natalii Bienek, Pauliny Bobak, Wilgi Badowskiej, Agnieszki Brzeżańska, Doroty Bujak, Blanki Byrwy, Ewy Ciepielewskiej, Agaty Cwenar, Justyny Dąbek, Małgorzaty Domańskiej, Gosi Golińskiej, Edyty Kołakowskiej, Anny Kurdziel, Kamili Kwidzińskiej, Lindy Lemon, Cecylii Malik, Ani Necel-Kruppy, Agnieszki Olędzkiej, Aleksandry Pietrzak-Pieczyńskiej, Magdaleny Puczko, Magdy Publicewicz, Marzeny Rostkowskiej, Grażyny Smalej, Marianny Sonneck, Aleksandry Szewczun, Joanny Śmielowskiej-Jaremin, Anety Śramskiej-Piątek, Marii Suchockiej, Anny Zaradny, Moniki Zygmunt, Katarzyny Żelewskiej, Weroniki Wróbel

Kuratorką ekspozycji Kobiecy obraz morza jest dr Paulina Pakszys z Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie.

¾     Wernisaż / 30.10.2025, godzina 18:00

¾     Czas trwania wystawy / 30.10 – 04.04.2026

¾     Organizatorzy / Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie, Sopot

¾     Partnerzy / Instytut Oceanologii PAN, Uniwersytet Gdański, British Council,
Galeria LETO, Instytut Kultury Litewskiej

¾     Kuratorzy / Joseph Constable, Eulalia Domanowska, Joanna Gemes

¾     Patronaty honorowe / Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ambasada Republiki Litwy, Wojewoda Pomorski, Marszałek Województwa Pomorskiego, Prezydentka Miasta Sopotu, Prezydent Miasta Gdynia