fot

Hasło jubileuszowej edycji ŚNK „Mamy na Ciebie OKO” łączy w sobie osobę jej symbolicznego patrona i inspiracji, Kazimierza Prószyńskiego (1875-1945), genialnego polskiego wynalazcy, pioniera techniki filmowej i twórcy kamery-projektora "Oko", którego 130-lecie urodzin obchodzimy w 2025 roku – oraz główny temat festiwalu: technologię i jej ambiwalencję, nadzieje, lęki i niebezpieczeństwa z nią związane. Technologia jako narzędzie postępu, innowacji ułatwiających życie masom, ale też instrument służący kontroli i manipulacji, wzmacniający władzę nielicznych, generujący nierówności społeczne i prowokujący konflikty polityczne – współczesne problemy, które odbijają się w niemym kinie sprzed stu lat. Stąd też – jako wstęp do programu głównego ŚNK – ikoniczna filmowa dystopia, czyli legendarne „Metropolis” (1927) Fritza Langa, sugestywna futurystyczna wizja stechnicyzowanego miasta-molocha, świata silnej polaryzacji i podziałów klasowych. Jego pokaz w środowy wieczór 17 września będzie polską premierą zrekonstruowanej wersji z muzyką oryginalnie skomponowaną do tego dzieła, odtworzoną na podstawie zachowanych w archiwum partytur.

Współcześnie – w kontekście aktualnych pytań o źródła energii i cenę wprowadzanych innowacji – brzmi też otwierający festiwal ekspresjonistyczny „Algol-tragedia władzy” (1920), z ikoną kina niemieckiego Emilem Janningsem w roli górnika, który, skuszony przez demonicznego nieznajomego, dzięki pewnemu wynalazkowi zyskuje nieograniczoną władzę. Film Hansa Werckmeistera, przez lata zapomniany i przyćmiony innymi arcydziełami nurtu, teraz odkrywany jest na nowo – zagra do niego zespół T’ien Lai z gościem specjalnym Markiem Pospieszalskim. Z geniuszem zbrodni, tytułowym bohaterem filmu Fritza Langa „Doktor Mabuse” (1922) zanurzymy się w mroczny wielkomiejski świat, a w tej długiej podróży (w piątkowy wieczór pokażemy obie części tego znakomitego kryminału) muzycznie towarzyszyć nam będą artyści czujący rytm miasta i lubiący przełamywać granice gatunków: Krenz, Kosmonauci, kIRk i BASTARDA. Tym mrocznym klimatom przeciwstawimy zamykające ŚNK jaśniejsze, bardziej pacyfistyczne wizje przyszłości: najpierw duńskim „Statkiem niebiańskim” (1918) Holgera-Madsena dotrzemy na Marsa, który okaże się planetą zamieszkaną przez społeczeństwo przyjazne, pokojowe i bardziej cywilizacyjnie rozwinięte od żądnych podbojów ludzi – a do tego pierwszego pełnometrażowego filmu science-fiction zagra Hania Derej, wszechstronna artystka, pianistka, aranżerka i kompozytorka najmłodszego pokolenia. W finale 20. ŚNK, dzięki „Zdradzie stanu” (1929) Maurice’a Elveya, zrealizowanej u schyłku ery niemej z inscenizacyjnym rozmachem brytyjskiej odpowiedzi na „Metropolis”, poznamy siłę kobiecej determinacji, która pomoże zapobiec globalnemu konfliktowi. Seansowi tej wyjątkowej political fiction towarzyszyć będzie muzyka duetu Rysy, czerpiącego w swojej twórczości z różnych estetyk – rave, techno, trance czy brzmień klubowych. W programie znalazł się też niezwykły kosmiczny dokument „Cud stworzenia” (1925) Hannsa Waltera Kornbluma, Johannesa Meyera i Rudolfa Biebracha, czyli próba filmowej syntezy ówczesnej wiedzy o wszechświecie przypominająca, że kino – od swoich początków – jest medium naukowym, instrumentem edukacji potrafiącym łączyć naukę ze sztuką. W tej niezwykłej filmowej podróży towarzyszyć muzycznie nam będą artyści dźwięku tworzący projekt Voices of the Cosmos łączący osiągnięcia astronomii z muzyką elektroakustyczną. Podczas 20. ŚNK wrócimy też do tradycji dawnych seansów kinowych, gdzie film główny poprzedzony był projekcją krótkiego metrażu.

Szczególne miejsce w programie zajmują pochodzące z archiwum FINA polskie filmy przemysłowe i reklamowe, które zaprezentujemy podczas seansu „Lekko o przemyśle ciężkim II RP”. Tradycyjnie też nie zapominamy o najmłodszych widzach zapraszając na pokazy familijne (dla widzów od lat 5 do 105) zatytułowane „Szaleni wynalazcy”, na które składają się zestawy krótkich filmów, głównie komedii, m.in. z odkryciem tegorocznego ŚNK, znakomitym komikiem Charlesem Bowersem w roli głównej. 

Swój wieczór w sobotę 20 września będą też miały Siostry Archeo i organizowany przez nie festiwal Sounds of Silents, który w tym roku połączył siły z ŚNK: pokażemy gruzińską „Moją babcię” (1929) Kote Mikaberidze i japońską „Kartę z kroniki szaleństwa” (1926) Teinosuke Kinugasa, które muzycznie zilustrują Mustelide i Hainbach. 

Święto Niemego Kina to także święto archiwum filmowego, więc projekcje filmów odbywają się z różnych nośników, a towarzyszą im opowieści o procesach konserwacji, restauracji, ewolucji języka filmowego, pionierskich wynalazkach czy efektach specjalnych. Podczas jubileuszowej edycji czekają nas też dodatkowe, absolutnie unikatowe wydarzenia specjalne: pierwszy to projekcja oryginalnych taśm Kazimierza Prószyńskiego zarejestrowanych jego autorskim aparatem "Oko", którą zaprezentuje znawczyni jego twórczości Monika Supruniuk – pokaz, który ze względu na delikatność nośników odbędzie się ten jeden jedyny raz. Drugie to performans „Sklep z planetami” przygotowany przez duet artystyczny kinoMANUAL tworzący instalacje medialne z zabawek optycznych z odzysku, zmutowanych rzutników analogowych i autorskich prototypów i przy własnym akompaniamencie.  

Pełny program 20. Święta Niemego Kina: swietoniemegokina.pl

Bilety - w kasach kina Iluzjon i online na iluzjon.fn.org.pl 

17 września

16.00 - Tajemnica pokoju nr 100  
(1914, A. Hertz) / 60 min / 35mm 

Muzyka na żywo: Macio Moretti, Bartosz Tyciński, Miłosz Pękala 

18.00 - Metropolis  
(1927, F. Lang) / 155 min / DCP 

wykład Tomasza Kolankiewicza o historii efektów specjalnych 

18 września

11.00 - Seans dla seniorów: Zew morza  
(1927, H. Szaro) / 127 min / DCP 

18.00 - Gala otwarcia ŚNK: Algol  
(Algol. Tragödie der Macht, 1920, H. Werckmeister) / 102 min / DCP 
i zestaw krótkich metraży: 
Wyjście robotników z fabryki (Salida do obreros, 1901, E. Cardini) / 1 min / DCP, 
Sceny uliczne (Escenas callejeras, 1901, E. Cardini) / 1 min / DCP, 
[Reklama zapalaczy do drewna i węgla “Raz-dwa-pięć”] (ok. 1927) / 4 min / DCP 

Muzyka na żywo: T’ien Lai i gość specjalny Marek Pospieszalski 

20.00 - Lekko o przemyśle ciężkim II RP 
- zestaw krótkich metraży (I): 
Pepege. Polski Przemysł Gumowy s.a. w Grudziądzu (lata 20.) / 21 min / 35mm, 
[Reklama zapalaczy do drewna i węgla “Raz-dwa-pięć”] (ok. 1927) / 4 min / 35mm, 
Przemysł bawełniany (poł. lat 30.) / 20 min / DCP, 
Towarzystwo Akcyjne Tomaszowskiej fabryki sztucznego jedwabiu (ok. 1920-1924) / 9 min / 35mm 

21.00 - Cud stworzenia  

(Wunder der Schöpfung, 1925, H.W. Kornblum, J. Meyer, R. Biebrach) / 92 min / DCP 

i zestaw krótkich metraży: 
Sterowiec braci Moreau (L’Aerostable des freres Moreau, 1913) / 4 min / DCP, 
Policja w roku 2000 (La police en l’an 2000, 1910) / 7 min / DCP, 

Niezwykły sterowiec (Le Dirigeable fantastique, 1906, G. Méliès) / 3 min / DCP 

Muzyka na żywo: Voices of the Cosmos 

Iluzjon, Sala Stolica 

19 września

17.00 - Doktor Mabuse (cz. I) 
(Doktor Mabuse, der Spieler, 1922, F. Lang) / 155 min / DCP 

Muzyka na żywo: Krenz (akty I-III), Kosmonauci (akty IV-VI) 

Iluzjon, Sal

19.30 - Lekko o przemyśle ciężkim II RP  
- zestaw krótkich metraży (I): 
Zakłady przemysłowo-handlowe Wł. Paschalski (1926) / 16 min / DCP, 
[Reklama Polskich Zakładów Siemensa] (pocz. lat 30.) / 3 min / 35mm, 
Krakowska gazownia miejska (1928) / 12 min / 35mm, 
[Filtry warszawskie] (2. poł. lat 20.) / 13 min / 35mm, 
W kopalni węgla (1935, E. Cękalski) / 11 min / DCP 

Iluzjon, Sala Mała Czarna 

21.00 - Doktor Mabuse (cz. II)  
(Doktor Mabuse, der Spieler, 1922, F. Lang) / 114 min / DCP 

Muzyka na żywo: kIRk (akty I-III), BASTARDA (akty IV-VI) 

Iluzjon, Sala Stolica 

20 września

11.00 - Program familijny: Szaleni wynalazcy  
– zestaw krótkich metraży (I): 

Adrema – szybka obsługa wysyłek (Adrema regelt den Versand, lata 20.) / 9 min / DCP, 

Koko chemik (Chemical Ko-Ko, D. Fleischer, 1929) / 9 min / DCP, 
Nowa bakteria (Il bacillo della debolezza, 1912) / 6 min / DCP, 
Policja w roku 2000 (La police en l’an 2000, 1910) / 5 min / DCP, 
Dziki lokator (A Wild Roomer, Ch.R. Bowers, H.L. Muller, 1927) / 26 min / DCP 

Iluzjon, Sala Stolica 

Muzyka na żywo: Ola Bilińska i Ola Rzepka 

15.00 - Prezentacja aparatu “Oko” 
i wykład Moniki Supruniuk o wynalazku Kazimierza Prószyńskiego 

Iluzjon, Sala Mała Czarna 

17.00 - Sounds of Silents: Moja babcia 
(Chemi Bebia, 1929, K. Mikaberidze) / 80 min / DCP 
i zestaw krótkich metraży: 
Nowy wentylator (Ventilateur brevete, 1911) / 4 min / DCP, 
Czarownica i rowerzysta (Heksen og cyclisten, V. Larsen, 1909) / 3 min / DCP 

Muzyka na żywo: Mustelide 

Iluzjon, Sala Stolica 

19.30 - Sounds of Silents: Karta z kroniki szaleństwa  
(Kurutta Ichipêji, 1926, T. Kinugasa) / 67 min / DCP 
i krótki metraż Technika (Technik, lata 20.) / 9 min / DCP 

Muzyka na żywo: Hainbach 

Iluzjon, Sala Stolica 

21 września

11.00 - Program familijny: Szaleni wynalazcy  
– zestaw krótkich metraży (II): 
Niezwykły sterowiec (Le Dirigeable fantastique, 1906, G. Méliès) / 3 min / DCP, 
Radio na wsi (Radio auf dem Lande, S. Noldan, 1928) / 5 min / DCP, 
Automatyczna firma przeprowadzkowa (Le Garde meuble automatique, R. Bosetti, 1912) / 7 min / DCP, 
Kuchenne rewolucje (Küchenrebellen, 1928) / 4 min / DCP, 
Jajka na twardo (Egged On, Ch.R. Bowers, H.L. Muller, T. Sears, 1926) / 23 min / DCP, 
Snub wynalazca (It’s a Gift, H. Fay, 1923) / 13 min / 8mm 

Iluzjon, Sala Stolica

15.00 - Performance “Sklep z planetami”  

Iluzjon, Sala Mała Czarna 

17.00 - Statek niebiański  
(Himmelskibet, 1918, Holger-Madsen) / 81 min  

i krótki metraż: [Reklama Polskich Zakładów Siemensa] (pocz. lat 30.) / 3 min / 35mm 

Muzyka na żywo: Ha

nia Derej 

Iluzjon, Sala Stolica 

18.30 - Performance “Sklep z planetami”  

Iluzjon, Sala Mała Czarna 

20.00 - Gala finałowa ŚNK: Zdrada stanu  
(High Treason, 1929, M. Elvey) / 78 min / 35mm 
i krótki metraż: Zakłady przemysłowo-handlowe Wł. Paschalski (1926) / 16 min / DCP 

Muzyka na żywo: Rysy 

Iluzjon, Sala Stolica