Judaizm, inaczej niż chrześcijaństwo, jest przeciwny oddawaniu czci przedmiotom kultowym. Wyznawcy judaizmu nie powinni utożsamiać Boga z rzeczami materialnymi. Jednocześnie sposoby okrywania i ozdabiania zwoju, przechowywanego w synagodze, np. sukienka czy korona na Torę, mają wyraźnie symboliczny i często wyrafinowany charakter.

Czy zatem zwój Tory jest tylko księgą, czy też jego materialny kształt coś sobą przedstawia?

 Wystawa proponuje spojrzeć na skórzany zwój Tory jednocześnie jak na przedmiot użytkowy i dzieło sztuki. Pragniemy przybliżyć zwiedzającym wizualną obecność zwoju Tory w przestrzeni kultury oraz w twórczej wyobraźni artystów. Nasza wystawa ukaże jego funkcje i symbolikę w mitycznym, rytualnym i dziejowym kontekście, poprzez liczne przedstawienia w sztuce, artystów zarówno żydowskich, jak i chrześcijańskich.

Co symbolizuje zwój Tory?

Ekspozycja spróbuje odpowiedzieć na to pytanie, odwołując się do talmudycznych aluzji, biblijnych obrazów i metafor, a także tradycyjnego hebrajskiego nazewnictwa budowy rodału.

Czy zwój Tory ma duszę?

Dominujące współczesne nurty judaizmu widzą w zwoju Tory jedynie uformowany przez tradycję nośnik świętego tekstu. Jednak starożytni mędrcy traktowali go niemal jak żywą osobę. Od nich wywodzi się obowiązujące do dzisiaj zalecenie, by zużyty rodał pochować na cmentarzu żydowskim (tak, jak grzebie się ludzkie ciało, kiedy opuści je dusza). Na wystawie przyjmiemy ich aluzje, jako symboliczne klucze do rozumienia zwoju Tory.

Jak wyglądało życie zwoju Tory?

Wystawa opowie o ciągłości i ponadczasowości wielowiekowej tradycji związanej z rodałem, od mitycznych (biblijnych) narodzin w starożytności, aż do czasów Zagłady, kiedy jego zwoje były masowo profanowane i niszczone. Jednocześnie  ukaże bogactwo i różnorodność tematycznych przedstawień Tory w sztuce oraz konteksty, w których zwój był ukazywany.

Skąd pochodzą artefakty naszej wystawy o Torze?

Wystawa będzie oparta na zabytkach ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego i obiektach wypożyczonych z innych muzeów. Pokażemy obszerny materiał ikonograficzny, w tym oryginalne obrazy, ryciny, starodruki oraz obiekty - ocalałe z Zagłady rodały oraz aszkenazyjskie i sefardyjskie ozdoby na Torę, jak również przedmioty codziennego użytku wytworzone ze sprofanowanych zwojów.

Wystawę uzupełnią nagrania wideo rabina Michaela Schudricha i rabinki Małgorzaty Kordowicz na temat współczesnego znaczenia i symboliki zwoju Tory.

Ważną częścią wystawy są prace współczesnej artystki Agnieszki Mastalerz, poświęcone biblijnym symbolom wpisanym w materialny kształt zwoju Tory.

Wystawa „Święte arcydzieło. Zwój Tory jako przedmiot i symbol” będzie pierwszą tego rodzaju ekspozycją w historii wystawiennictwa w Polsce.