Narodziny nowożytnego cyrku przypadają na koniec XVIII wieku. Od tego czasu przedstawienia cyrkowe z udziałem dzikich zwierząt i ich treserów, akrobatów, woltyżerów i klaunów pobudzały wyobraźnię widzów. Z czasem powstał kulturowy mit cyrku, jako fantastycznego spektaklu i gabinetu cudów, który daje każdemu możliwość ucieczki od szarej rzeczywistości. Na wystawie w Królikarni można obejrzeć ponad 150 dzieł o tematyce cyrkowej – obrazów, rzeźb, fotografii, plakatów, grafik i rysunków. Są to prace takich artystów, jak: Roman Cieślewicz, Paul Klee, Ferdynand Léger, Jan Lenica, Leopold Lewicki, Max Liebermann, Jan Młodożeniec, Tymon Niesiołowski, Teresa Pągowska, Pablo Picasso, Henryk Tomaszewski, Witold Wojtkiewicz i Andrzej Wróblewski. Prezentowanym pracom z XIX wieku i XX wieku towarzyszą dzieła współczesnych artystów, które wiążą cyrkową przeszłość z teraźniejszością. Tworzą one pomost między czasem, kiedy cyrk był wyjątkowym, wyczekiwanym wydarzeniem a współczesnością, kiedy stał się już tylko jedną z wielu rozrywek. Większość obiektów pochodzi z kolekcji MNW, część wypożyczono z Muzeów Narodowych w Krakowie, Poznaniu i we Wrocławiu, z Biblioteki Narodowej, Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, z Les Documents Cinématographiques w Paryżu oraz z Julinek Park.

Cyrk w Muzeum
Wystawa ma strukturę spektaklu cyrkowego. Po wprowadzeniu, czyli Entrée, gdzie widz zobaczy dzieła sztuki przybliżające historię nowożytnego cyrku i jego barwnych przedstawicieli, w kolejnych salach (Woltyżerka, Osobliwe, Intermezzo klauna, Tańczący na linie, Kulisy) pozna różne „twarze” cyrku. I tę radosną, pokazywaną ku rozbawieniu publiczności, jak i tę ukrywaną przed nią, naznaczoną 2 Informacja prasowa Warszawa, 12/05/2022 smutkiem, cierpieniem, melancholią. Kulminacyjnym punktem ekspozycji jest cyrkowy namiot, czyli szapito, zaaranżowany w Rotundzie pałacu. Jest w nim prezentowany, po raz pierwszy w Polsce, niezwykły film Jeana Painlevé Le Grand Cirque Calder 1927. Tytułowy wielki cyrk, to w rzeczywistości cyrk miniaturowych figurek animowanych przez Aleksandra Caldera (1898–1976), amerykańskiego rzeźbiarza i prekursora sztuki kinetycznej.

Rozrywka dla wszystkich
Wystawa w Królikarni jest adresowana do dorosłych i do dzieci, do osób, które pamiętają cyrk z dzieciństwa i do tych, dla których jest już tylko encyklopedycznym pojęciem, do miłośników i do zdecydowanych przeciwników pokazów z użyciem zwierząt. „CYRK”, podobnie jak widownia pod szapitem, która zawsze była miejscem egalitarnym, jest wystawą przeznaczoną dla wszystkich, dającą możliwość indywidualnego odbioru, na różnych poziomach intelektualnego zaangażowania. Wystawa to dowód na trwającą od wieków wśród malarzy, rzeźbiarzy i rysowników fascynację tym gatunkiem sztuki. Inspirowała ich wolność i przekraczanie ludzkich możliwości demonstrowane podczas przedstawień. Dla niektórych z nich był to powrót do beztroskich lat młodości, inni doceniali w formie cyrkowej możliwość ucieczki od formalizmu. Niektórzy artyści utożsamiali się z odrębnością cyrkowców, doceniając ich wyłamywanie się poza istniejące konwenanse. Inni zachwycali się ich niemal nadludzką siłą, przeciwstawiającą się siłom natury. Tropienie tych fascynacji to jedna z wielu możliwości odczytania wystawy, którą daje dobór prezentowanych eksponatów.

Ekspozycji towarzyszy ilustrowana publikacja oraz bogaty program wydarzeń edukacyjnych i kulturalnych. Już w Noc Muzeów, 14 maja, wystawę „CYRK” można będzie zwiedzić bezpłatnie. W godzinach 17.00–22.00 zaplanowano także dodatkowe atrakcje, m.in. oprowadzania z muzealnymi edukatorami i cyrkowe animacje realizowane przez artystów z Julinek Park.

Kuratorka wystawy: Katarzyna Szydłowska-Schiller / Zbiory Sztuki Nowoczesnej MNW

Wystawa została dofinansowana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wystawa „CYRK” powstała we współpracy z jednym z największych w Polsce i Europie ośrodków sztuki cyrkowej – Julinek Park. To miejsce rozrywki dla całych rodzin. Znajduje się tam też jedyna w Polsce i jedna z nielicznych w Europie wystawa stała poświęcona roli i historii cyrku.

Wystawę „CYRK” oraz działalność Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni wspiera PKN Orlen – Mecenas Muzeum Narodowego w Warszawie.

Godziny otwarcia dla zwiedzających
poniedziałki–wtorki: nieczynne
środy: 10.00–18.00
czwartki: 12.00–20.00
piątki–niedziele: 10.00–18.00

fot. Krzysztof Wilczyński / Muzeum Narodowe w Warszawie

Stanisław Wolski (1859–1894)
W cyrku, 1885
akwarela, gwasz, papier
Muzeum Narodowe w Warszawie