Twarz od wieków jest obiektem fascynacji artystów, naukowców i myślicieli. Koncentruje się w niej mnóstwo znaczeń, może wyrażać niezliczone emocje, ale jednocześnie być źródłem nieporozumień, a nawet polem starć o narzucenie jej interpretacji. Między innymi temu zagadnieniu zostanie poświęcona wystawa „Przepotwarzanie”, którą będzie można zwiedzić w Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego od 19 listopada 2021 do 3 kwietnia 2022 roku.

W przepotwarzanie jesteśmy uwikłani codziennie, zarówno w stosunku do innych, jak i do siebie samych. Z jednej strony ciągle interpretujemy wyrazy twarzy innych ludzi, często narzucając im to, co sądzimy, że wyrażają. Z drugiej strony sami przepotwarzamy nasze oblicze, postrzegamy siebie w zniekształcony sposób lub dostrzegamy zmiany w naszym wizerunku wraz z upływem lat. Od karykaturowania twarzy prawdopodobnie nie ma ucieczki. Kwintesencję przepotwarzania możemy zobaczyć, zestawiając ze sobą różne wizerunki jednej postaci i widząc, jak się między sobą różnią. Można próbować stawiać mu opór, uprzedzając zniekształcenia, na przykład przez autokarykaturę, która pozwala przejąć inicjatywę i kontrolę nad tym, jak jesteśmy przedstawiani. Wciąż jest to jednak wykorzystywanie karykatury do walki z innymi karykaturami.

Przepotwarzanie może służyć różnym celom. Może być nieświadome i niewinne, może być nieszkodliwym żartem, ale też celowym i wrogim zabiegiem. Karykatura charakteryzuje się dużą różnorodnością. Raz przesadnie uwypukla cechy wyglądu i ułomności fizyczne człowieka, a innym razem jest wymierzona w wady jego charakteru oraz pokusy namiętności, którym ulega. O ile pierwszy rodzaj bywa często jedynie zabawą artysty, o tyle drugi może stać się bronią wymierzoną w konkretnych ludzi, całe grupy społeczne lub instytucje.

Na wystawie zostaną zaprezentowane prace najwybitniejszych twórców karykatury portretowej, m.in. Andrzeja Stopki, Edmunda Mańczaka, Edwarda Ałaszewskiego, Edwarda Głowackiego i Izabelli Kulczyńskiej. Wszystkie pochodzą z kolekcji Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego.

Widzowie będą mogli obejrzeć karykatury przedstawiające m.in. Stanisława Lema, Zofię Nałkowską, Jarosława Iwaszkiewicza, Marylin Monroe, a także postaci historyczne jak Józef Stalin, Adolf Hitler, Wojciech Jaruzelski. Nie zabraknie również wizerunków współczesnych polityków (Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski, Leszek Balcerowicz) oraz ludzi kultury (Krystyna Janda, Zbigniew Cybulski, Kalina Jędrusik, Beata Tyszkiewicz). Niektórych z nich będzie można zobaczyć na kilku karykaturach.

Wystawie towarzyszyć będzie bogato ilustrowany katalog. Znajdzie się w nim esej kuratorki wystawy Karoliny Prymlewicz, analizujący złożoność historii postrzegania twarzy i historię jej portretowania, a także wiele reprodukcji karykatur portretowych pokazanych na ekspozycji, w tym również wizerunki prac pochodzących z kolekcji zagranicznych i polskich muzeów.

kuratorka – Karolina Prymlewicz
projekt graficzny katalogu i plakatu wystawy – Tomasz Rupociński, Labografia

Projekt graficzny plakatu wystawy – Tomasz Rupociński, Labografia

Strona internetowa wydarzenia: muzeumkarykatury.pl/index.php/pl/pl-wystawa

Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego mieści się w pobliżu placu Zamkowego przy ul. Koziej 11 w Warszawie. Jest to jedyna instytucja tego typu w Polsce i jedna z nielicznych w Europie. Muzeum Karykatury w Warszawie powstało w roku 1978. Jego twórcą, a później długoletnim dyrektorem był rysownik i satyryk Eryk Lipiński. Idea powstania Muzeum Karykatury nurtowała go już na początku lat 60. XX wieku. Najpierw Muzeum działało jako Oddział Muzeum Literatury, by w 1983 roku uzyskać samodzielność i stałą siedzibę w dawnej oranżerii Pałacu Prymasowskiego przy ul. Koziej. Pierwotny zbiór 2500 obiektów rozrósł się do kolekcji ponad 20-tysięcznej. Zawiera ona wiele arcydzieł karykatury polskiej i światowej – od XVIII-wiecznych po najnowsze.