ZOBACZ: „Słońce i cień. Gustaw Holoubek” w TVP VOD

Na zdjęciu Gustaw Holoubek w przedstawieniu „Jesienny Wieczór” (fot. TVP)

Gustaw Holoubek – tuż obok Tadeusza Łomnickiego – uznawany jest za najwybitniejszego polskiego aktora w historii. Nie powinno to dziwić, ponieważ dzięki wspaniałym występom zostawił nam po sobie monumentalne dziedzictwo artystyczne.

W związku z powyższym trudno uwierzyć, że o karierze na scenie wcale początkowo nie marzył, gdyż chciał zostać… piłkarzem.

Ta wielka miłość do piłki, z której znany był w całym środowisku aktorskim, narodziła się w nim już w okresie wczesnego dzieciństwa, kiedy razem z rodzicami – ojcem Gustawem (z pochodzenia Czechem) i matką Eugenią Estreicher – oraz czwórką rodzeństwa mieszkał na Błoniach w Krakowie. Tam właśnie znajdował się i nadal znajduje stadion Cracovii, w której był juniorem na pozycji lewego łącznika. Kibicem „Pasów” pozostał do końca życia.

– wspominał po latach w rozmowie z Zofią Turowską w książce „Gustaw. Opowieść o Holoubku”.

Młody chłopak planował karierę sportowca, ale ostatecznie z marzeń zrezygnował i podjął naukę w I Gimnazjum przy placu Na Groblach, a w 1939 – jeszcze przed wybuchem II wojny światowej – zdał egzamin dojrzałości. Następnie na ochotnika zaciągnął się do wojska, chociaż miał zaledwie 16 lat i był nieletni.

Niestety został schwytany przez Niemców i osadzony na kilka miesięcy w obozach jenieckich w Magdeburgu i Toruniu. Tam nabawił się gruźlicy, z której powikłaniami zmagał się jeszcze wiele lat. Został wypuszczony dzięki wielokrotnym interwencjom matki, która powołała się na zasługi jego ojca w I wojnie światowej.

Gustaw Holoubek w przedstawieniu Teatr Telewizji „Wywiad z Ballmeyerem” (fot. TVP)

Tuż po zakończeniu wojny w 1945 roku Holoubek podjął naukę w Studiu Aktorskim przy Teatrze im. Juliusza Słowackiego, a później ukończył studia w krakowskim Państwowym Studiu Dramatycznym (przekształconym później w Państwową Wyższą Szkołę Teatralną). Karierę teatralną budował szczebelek po szczebelku, rola po roli, od początku wykazując się olbrzymim talentem.

Następnie pracował jako kierownik artystyczny, reżyser i aktor Teatru Śląskiego w Katowicach, w którym – jak sam zauważał po latach – nauczył się najwięcej dzięki Władysławowi Woźnikowi, znakomitemu przedwojennemu aktorowi teatralnemu i reżyserowi, a później dyrektorowi Teatru im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach i Teatru Polskiego w Poznaniu. Ten „wierzył przede wszystkim w rzemiosło, w warsztat, w konstrukcję teatralną”, jak mówił Wojciech Natanston, a jednocześnie – idąc za słowami Józefa Pary – „głosił zasady, iż poezja to w pierwszym rzędzie rytm i rym”.

Gustaw Holoubek w przedstawieniu „Fantazy” (fot. TVP)

– opowiadał Gustaw Holoubek w 1972 roku.

Największą sławę przyniósł mu występ w roli Gustawa-Konrada w „Dziadach” Adama Mickiewicza, zinterpretowanych przez Kazimierza Dejmka. To właśnie próba ocenzurowania, a następnie zdjęcie wspomnianego przedstawienia przez władze PRL przyczyniło się do wybuchu demonstracji studenckich i zapoczątkowało wydarzenia marcowe w 1968 roku.

Znakomita kreacja Gustawa Holoubka, który zagrał w nim pierwszoplanową rolę, wpłynęła na oddźwięk społeczny przedstawienia i na wymowę widowiska. Legendarny aktor mówił później, że już wcześniej interesował się Konradem i próbował grać Gustawa-Konrada jeszcze w czasie okupacji, na tajnych kompletach aktorskich w Krakowie.

– opowiadał po swoim występie.

Na scenie we wspomnianym, historycznym spektaklu Dejmka mówił podczas występu „Wielką Improwizację” w sposób wielce charyzmatyczny, przez 22 minuty bez przerwy, a ze sceny schodził niemal półprzytomny. Dla Holoubka było to niezwykłe doświadczenie.

Gustaw Holoubek w słynnych „Dziadach” Kazimierza Dejmka (fot. TVP)

– mówił aktor.

Ten magiczny występ oczarował wszystkich i rozzłościł komunistyczne władze.

– wspomniał swoje odczucia po latach Andrzej Łapicki.

Mimo wielkości i niezwykłej popularności pozostał człowiekiem skromnym i próżno było w nim szukać nadęcia, które niejednokrotnie cechuje aktorów.

U boku Holoubka uczyli się najwięksi polscy aktorzy (fot. TVP)

– pisał Janusz Majcherek w opracowaniu „Gustaw Holoubek. Album jubileuszowy”, które zostało wydane w 1997 roku.

Miał niezwykłą łatwość w nawiązywaniu kontaktów z publicznością oraz olbrzymie poczucie humoru, które można zauważyć dzięki legendarnej anegdocie z Janem Himilsbachem. Jako człowiek był wierny swoim zasadom. Magnetyzował innych zarówno swoją osobowością, jak i charakterem.

Gustaw Holoubek w przedstawieniu „Historie zakulisowe” (fot. TVP)

– wspominał Zbigniew Raszewski.

Na zdjęciu Gustaw Holoubek (fot. TVP)

Taki właśnie był wspaniały aktor, którego sylwetkę w dokumencie „Słońce i cień. Gustaw Holoubek” z 2007 roku nakreślił jego syn Jan Holoubek. Film składa się z kilku epizodów – a właściwie opowieści Gustawa Holoubka – dotyczących tego, co dla niego było najważniejsze. Na potrzeby produkcji, która dostępna jest w TVP VOD, wypowiedział się również pisarz i reżyser Tadeusz Konwicki, wieloletni przyjaciel artysty.

Obydwaj panowie z olbrzymim humorem razem snują w niej ciekawą opowieść o własnej przeszłości i swoim dorobku, na który – w przypadku Holoubka – składa się olbrzymia liczba przedstawień teatralnych, ponad 100 występów w Teatrze Telewizji, z których część widzowie znajdą w TVP VOD, i ponad 50 ról filmowych.

RS

Źródła:



Zofia Turowska. Gustaw. Opowieść o Holoubku, wyd. 2021

Maria Czanerle, Gustaw Holoubek. Notatki o aktorze myślącym, wyd. 1972

Jacek Szczerba. Gustaw Holoubek, magnetyzer. Wchodził na scenę i wszyscy patrzyli tylko na niego. Gazeta Wyborcza, 27.03.2021

Zbigniew Majchrowski. Dziadów część piąta. Dialog nr 5, 1.05.2018

Janusz Majcherek. Gustaw Holoubek. Album jubileuszowy, wyd. 1997

Zbigniew Raszewski Teatr w świecie widowisk, wyd. 1991