breyten-breytenbach-laureatem-nagrody-literackiej-im-zbigniewa-herberta-2017

Breyten Breytenbach laureatem Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2017

Breyten Breytenbach jest poetą, prozaikiem, eseistą, autorem sztuk teatralnych oraz malarzem, obok J. M. Coetzee’go najbardziej znanym twórcą wywodzącym się z Republiki Południowej Afryki, a zarazem jednym z najbardziej cenionych poetów posługujących się językiem afrikaans. Opublikował ponad pięćdziesiąt książek, w tym tomy wierszy, powieści, dzienniki i prozę wspomnieniową.

Urodził się 16 września 1939 roku w niewielkiej miejscowości Bonnievale w RPA, studiował filologię oraz malarstwo na Uniwersytecie w Kapsztadzie. Jeszcze w czasie studiów opublikował w prasie pierwsze wiersze, wpisując się w działalność nowego pokolenia pisarzy, które w literaturze języka afrikaans doszło do głosu w latach sześćdziesiątych. Debiut książkowy Breytenbacha miał miejsce w roku 1964, wydał wtedy, uznany za nowatorski, tom wierszy „Die ysterkoei moet sweet” (Pierwej spoci się żelazna krowa) oraz zbiór opowiadań „Katastrofes” (Katastrofy).

Na początku lat sześćdziesiątych, coraz bardziej krytyczny wobec polityki apartheidu (brał udział w studenckich protestach przeciwko niedopuszczaniu do nauki czarnoskórej młodzieży afrykańskiej), ale też szukając dla siebie malarskiej drogi, wyjechał do Paryża. Tam w 1962 roku poznał Yolande Ngo Thi Hoang Lien, córkę ambasadora ówczesnego Wietnamu Południowego. Para wzięła ślub, naruszając obowiązującą w RPA ustawę zabraniającą małżeństw mieszanych rasowo, co przyniosło im odmowę zezwolenia na wjazd do RPA; Breytenbach nie mógł nawet odebrać nagród, przyznanych mu w tym kraju za debiutanckie książki. Do ojczyzny (gdzie nadal żyli jego rodzice) mógł przyjechać wraz z żoną dopiero na przełomie 1972 i 1973 roku, dzięki specjalnemu zezwoleniu wydanemu im na okres trzech miesięcy.

Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych Breytenbach zaangażował się w ruch skierowany przeciwko apartheidowi, stając się członkiem międzynarodowej organizacji „Okhela” („Iskra”), występując jako mówca na forach pisarskich, czy konferencjach ONZ.

W roku 1975, decydując się na bardziej bezpośrednie działanie, wjechał na terytorium RPA posługując się fałszywym paszportem. Miał zamiar pomagać w organizacji związków zawodowych wśród czarnoskórej ludności, a także werbować współpracowników dla organizacji „Okhela”. Po paru miesiącach został zdemaskowany i aresztowany, oskarżony o działalność terrorystyczną i uwięziony. Mimo protestów społeczności międzynarodowej, w tym PEN Clubu, skazano go na dziewięć lat więzienia, z czego pierwsze dwa spędził w izolatce. Pozwolono mu pisać (jakkolwiek zapiski były skrupulatnie sprawdzane przez władze więzienne), efektem stała się po latach książka „Mouroir: Mirrornotes of a Novel” (1984).

Ostatecznie, dzięki protestom w Europie i Stanach Zjednoczonych, Breytenbach został zwolniony, po odbyciu siedmiu lat kary, w grudniu 1982 roku. Wyjechał wtedy do Francji i przyjął francuskie obywatelstwo, zaś więzienne doświadczenia opisał w książce „The True Confessions of an Albino Terrorist”.

  Wykładał na New York University, od 2013 roku jest kuratorem poetyckiego festiwalu w Stellenbosch w RPA.

  Po zniesieniu apartheidu pozostał krytycznym obserwatorem oraz komentatorem sytuacji politycznej i społecznej w Republice Południowej Afryki.

  W roku 2016 Breytenbach brał udział w krakowskim Festiwalu im. Czesława Miłosza, z tej okazji wydano zbiór jego poezji „Refren podróżny. Wiersze wybrane”. Autorami przekładów byli Miłosz Biedrzycki, Mieczysław Godyń, Magda Heydel, Agata Hołobut, Justyn Hunia, Jerzy Koch oraz Agnieszka Pokojska.

Pisze w języku afrikaans (przede wszystkim poezję) oraz angielskim (głównie prozę), jest laureatem wielu nagród, w ostatnich latach między innymi University of Johannesburg Prize (2008); Hertzog Prize (2008); Max Jacob Prize (2010), Mahmoud Darwish Prize oraz Protea Poety Prize (2010).

Źródło: www.fundacjaherberta.com

VOD

Informacje kulturalne, 31.12.2023

Informacje kulturalne, 30.12.2023


FACEBOOK / / INSTAGRAM / YOUTUBE